Ως προς τη πολιτική-θεωρητική συμβολή, ενδεικτικά μπορούν ν’ αναφερθούν τα ονόματα του αναρχικού Ερρίκο Μαλατέστα και του κομμουνιστή Αντόνιο Γκράμσι και η εξάπλωση που γνώρισαν οι ιδέες τους στους κόλπους τους διεθνούς επαναστατικού κινήματος.

Όσον αφορά την επιρροή της ιταλικής επαναστατικής κίνησης ιδεών στις εγχώριες πολιτικές ζυμώσεις και διεργασίες, αξίζει ν’ αναφερθεί η λησμονημένη συνεισφορά στη διάδοση στην Ελλάδα των επαναστατικών ιδεών που είχαν ήδη βάλει φωτιά στην ιταλική χερσόνησο και την υπόλοιπη Ευρώπη στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, η συνεισφορά των Ιταλών αναρχικών που βρέθηκαν στην Ελλάδα είτε σαν πολιτικοί πρόσφυγες μετά από εξεγέρσεις και κύματα καταστολής στην Ιταλία, είτε σαν εθελοντές μαχητές στους εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους στην Κρήτη και τη Μακεδονία.

Ενδεικτικά, και σε σχέση με την πιο πρόσφατη ιστορική περίοδο, αξίζει ν’ αναφερθεί και η επιρροή που άσκησε το ιταλικό επαναστατικό κίνημα, οι πρακτικές και οι ιδέες του, κυρίως εκείνες των διάφορων τάσεων της εργατικής αυτονομίας αλλά όχι μόνο, στο ελληνικό επαναστατικό κίνημα, ιδιαίτερα από τη μεταπολίτευση κι έπειτα.

Αντίστροφα, όπως αποτυπώνεται και από το υλικό που προβλήθηκε, οι εξελίξεις στο κομμουνιστικό κίνημα στην Ιταλία με το τέλος του πολέμου και την πτώση του φασισμού, επηρεάστηκαν άμεσα από τις εξελίξεις που υπήρξαν στο κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα την ίδια περίοδο, και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τρίχρονης λαϊκής Επανάστασης του ΔΣΕ (1946-49).

Όσον αφορά τη μεταπολεμική περίοδο, την περίοδο της αμερικανοκρατίας, η αμνήστευση και η ατιμωρησία φασιστών αξιωματούχων και στελεχών καθώς και η διατήρηση των δοσιλογικών μηχανισμών, τα “πακέτα Μάρσαλ”, όταν –από τη Σαρδηνία μέχρι την Κρήτη, από την Κύπρο μέχρι την Σικελία– η Μεσόγειος μετατρεπόταν σε νατοϊκό στρατόπεδο και αεροπλανοφόρο, θα είναι από τα στοιχεία που θ’ αποτελέσουν τον κοινό τόπο για Ελλάδα και Ιταλία, αφού κατά τη διάρκεια του “ψυχρού πολέμου” με την ΕΣΣΔ, οι δύο χώρες αναλαμβάνουν χρέη ευρωατλαντικού φυλακίου.

Σε σχέση με την αποψινή εκδήλωση, πιο συγκεκριμένα αποπειράται να πιάσει εκείνο το νοητό αλλά και κυριολεκτικό νήμα που συνδέει την επανάσταση που δεν έγινε με το τέλος του πολέμου και την πτώση του φασισμού στην Ιταλία, με την τελευταία απόπειρα για έφοδο στον ουρανό, την οποία η αστική γλώσσα της χειραγώγησης και της αφομοίωσης ονόμασε μολυβένια χρόνια, λίγες δεκαετίες αργότερα.

Τα δυο ντοκιμαντέρ που παρουσιάσαμε απόψε, με τις μαρτυρίες του Paolo Finardi και του Giovanni Gerbi –δύο παρτιζάνων αντιφασιστών της γενιάς της προδομένης Επανάστασης– δημιουργήθηκαν και από συντρόφους που αγωνίστηκαν ένοπλα μέσα από τις γραμμές των Ερυθρών Ταξιαρχιών, μιας από τις μαζικότερες και μακροβιότερες κομμουνιστικές Οργανώσεις του επαναστατικού Αντάρτικου στην Ευρώπη. Και αυτό το γεγονός από μόνο του αποτελεί μια χειροπιαστή αποτύπωση αυτού του νήματος, αυτής της διαχρονικής ιστορικής συνέχειας την οποία ο Μαρξ διατύπωνε συνοπτικά με τα παρακάτω λόγια:

Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σα βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών [1].

Παράλληλα όμως και προς αποφυγή ιστορικών στρεβλώσεων και κακέκτυπων μιμητισμών, πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψη και οι υπάρχουσες συνθήκες στο τότε, οι συσχετισμοί ισχύος στον διαχρονικό ταξικό πόλεμο και τον διεθνή καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό καταμερισμό.

Σε σχέση με το ανατρεπτικό-επαναστατικό κύμα που σηκώθηκε στην Ιταλία από το ’68-69 κι έπειτα, αναμφίβολα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη, όχι μόνο η δεδομένη ιστορική και υλική συνέχεια σε σχέση με τους παρτιζάνους αγωνιστές της δεκαετίας του ’40, αλλά και το διεθνές πλαίσιο σ’ εκείνη την συγκεκριμένη ιστορική φάση, οι αντιαποικιακοί-αντιιμπεριαλιστικοί αγώνες που από το Βιετνάμ και την Καμπότζη, μέχρι την Κούβα και την Ουρουγουάη προκαλούσαν τριγμούς στο ψυχροπολεμικό οικοδόμημα της “πυρηνικής ειρήνης”, ανοίγοντας ρωγμές και μέσα στις μητροπόλεις των καπιταλιστικών-ιμπεριαλιστικών κέντρων. Ήταν η εποχή που οι τοίχοι στο Τορίνο έγραφαν: ο Ανιέλι την Ινδοκίνα την έχει στο εργοστάσιο.

Όπως επίσης και πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη η στρατηγική της έντασης με την οποία, από την πολύνεκρη σφαγή του Κράτους στην πλατεία Φοντάνα στο Μιλάνο στις 12 Δεκέμβρη του 1969 κι έπειτα, η ιταλική αστική Τάξη και το Κράτος της, με τη συνδρομή των ευρωατλαντικών συμμάχων και προστατών τους και των φασιστών ενεργούμενων τους, προσπάθησαν να λυγίσουν τους μαζικούς ταξικούς-κοινωνικούς αγώνες που είχαν αρχίσει ν’ αναπτύσσονται, στην μοναδική –εκείνη την περίοδο– μαζί με τη Γαλλία, αστική-κοινοβουλευτική δημοκρατία της ευρωπαϊκής Μεσογείου.

Σύμφωνα με μια διαδεδομένη ερμηνεία, ο κίνδυνος επιβολής πραξικοπήματος, που καταγράφηκε με δύο τουλάχιστον αποτυχημένες απόπειρες τις δεκαετίες 1960-70, ήταν εκείνος που ώθησε χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες στην ένοπλη ριζοσπαστικοποίηση. Ως προς αυτό, αναμφίβολα ο κίνδυνος επιβολής στρατιωτικού καθεστώτος, τα νέα που έρχονταν από την Ελλάδα των συνταγματαρχών και τη Χιλή του Πινοσέτ, αλλά και η στρατηγική της έντασης στην ίδια την Ιταλία, με τη συμβολή και Ελλήνων φασιστών παρακρατικών της χούντας (σε μια περίοδο όπου το ιταλικό επαναστατικό κίνημα συμπαραστεκόταν έμπρακτα στις ελληνικές αντιδικτατορικές οργανώσεις και τα μέλη τους), αποτελούν παράγοντες που βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την πορεία και την εξέλιξη της τελευταίας, κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, μαζικής και πολιτικά οργανωμένης επαναστατικής απόπειρας του προλεταριάτου στην Ευρώπη.

Αλλά από μόνος του αυτός ο κίνδυνος, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι εσωτερικοί συσχετισμοί δυνάμεων ανάμεσα στις τάξεις, την περίοδο της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης και της οικονομικής ανάπτυξης στις δεκαετίες 1950-60, η νέα εργατική βάρδια, στη μεγάλη της πλειοψηφία εσωτερικοί μετανάστες από το νότο στα εργοστάσια και τις βιομηχανίες του βορρά, και η ορμή με την οποία μπήκε στον αγώνα από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 κι έπειτα αυτή η νέα εργατική τάξη, χωρίς μερικά βασικά στοιχεία γύρω από την διάρκεια και την ένταση με την οποία αποτυπώθηκε ο κοινωνικός ανταγωνισμός και η ταξική πάλη, γύρω από τις αναδιαρθρώσεις του κεφαλαίου και τη στρατιωτικοποίηση της αστικής δημοκρατίας μέσω της επιβολής της ειδικής νομοθεσίας και του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, κάθε ματιά θα είναι λειψή.

Θέλουμε να ελπίζουμε ότι με τη συμβολή του συντρόφου Αντόνιο θα μπορέσουμε να ρίξουμε μια πιο ολοκληρωμένη ματιά. Μια ματιά που εκκινώντας από το χθες, θα συμβάλει στην πολιτική συγκρότηση του σήμερα, για την έφοδο στον ουρανό του αύριο. Γιατί, όπως έχει γραφτεί πρόσφατα και αλλού:

Η ιστορία δεν είναι μια απλή εξάσκηση ακαδημαϊκών γνώσεων και μια απλή αλληλουχία σημαντικών γεγονότων. Η ιστορία είναι το ίδιο το αίμα που ποτίζει το παρόν και το μέλλον μας. Είναι ταμπούρι, είναι προμαχώνας, είναι θέση μάχης στον διεξαγόμενο ταξικό πόλεμο. Η επαναστατική μνήμη δεν είναι νεκρό γράμμα, δεν είναι μαυσωλείο. Είναι ζώσα ιστορία, διδάσκει, πλάθει το παρόν μας και φωτίζει το μέλλον. Από τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες του χθες παίρνουμε τη σκυτάλη για να συνεχίσουμε την πάλη για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, δίχως αφέντες και δούλους. Για μια κοινότητα των ανθρώπινων αναγκών και όχι του αδηφάγου καπιταλιστικού κέρδους. Ακόμα και όταν δεν ταυτιζόμαστε με τους αγώνες του χθες, τιμάμε τη μνήμη τους, πλουτίζουμε τη χλώρη και πλαταίνουμε τη γη στο περιβόλι που μας κληρονομήσαν. Βυθιζόμαστε στις ρίζες του παρελθόντος για να στήσουμε τον κορμό μας ακόμα πιο στέρεα στο παρόν και να υψώσουμε τα κλαδιά μας ακόμα ψηλότερα στο μέλλον. Η κληρονομιά του χθες δεν είναι στάχτη. Είναι ζωντανό κύτταρο της σημερινής μάχης [2]